Uluslararası standartlar ve ürün sertifikaları, bir ürünün sürdürülebilirliği veya performans seviyesinin belirlenmesinde rol oynarlar. Bununla birlikte, her ikisi de, projenin tamamının sürdürülebilir olmasını sağlamak için daha büyük bir sürecin bir parçası olarak düşünülerek genel proje hedeflerine entegre edilmelidir.
Yeşil bina derecelendirme veya sertifika sistemleri, projeyi bir bütün olarak ele almak için odağı genişletirler ve konuya bütünsel olarak yaklaşırlar. Derecelendirme sistemleri, belirli çevre hedefleri ve gereksinimleri ile göreceli uygunluk veya performans seviyelerini değerlendiren, karşılaştıran veya ödüllendiren bir tür bina onaylama sistemi türüdür. Derecelendirme sistemleri ve sertifikasyon sistemleri sıkça birbirinin yerine kullanılan kavramlardır.
“Yeşil bina” derecelendirme ve sertifikasyon sistemleri, yerleşimden tasarıma, inşaat, işletme, bakım, yenileme ve yıkıma kadar bir binanın yaşam döngüsü boyunca, çevreye verdiği etkinin tamamını ölçen, çevreye duyarlı ve kaynak verimliliği olan projeler oluşturmak için entegre bir planlama ve tasarım süreci gerektirir. Bu derecelendirme sistemlerinden bazıları, sadece suya veya enerjiye odaklanan tek yönlü, bazıları ise su ve enerjiye ek olarak emisyonlar, toksisite ve genel çevre performansı gibi pek çok farklı konuya aynı anda odaklanan yapıdadırlar.
Bu derecelendirme sistemleri arasındaki felsefe, yaklaşım modelleri ve belgelendirme yöntemleri farklı olmakla birlikte, hepsinin ortak hedefi, yeşil bina sertifikasyon sistemleri kapsamında sertifikalanan projelerin, yapılı çevrenin ve binaların, insan sağlığı ve doğal çevre üzerindeki genel etkilerini azaltmak üzere tasarlanmış olmalarıdır.
Müstakil evlerden ve ticari yapılardan, mahalle ve yerleşim alanlarının tamamını kapsayan, her proje türüne uygulanabilen yeşil bina sertifikasyon sistemleri bulunmaktadır. Hem yeni inşaatlar için, planlama ve tasarım sürecinde alınan kararlara ve inşaat sürecindeki uygulamalara odaklanan, hem de mevcut binalar için binanın ömrü boyunca işletmesine ve bakımına odaklanan değerlendirme sistemleri mevcuttur. Derecelendirme sistemlerinin oluşturulmasının başlıca sebebi yeşil kavramının daha net tanımlanması, uygulanması ve ölçülmesi gerekliliğidir.
Amerika’da Enerji Bakanlığı, Sağlık ve İnsan Hakları ve Çevre Koruma Birimi gibi ülke çapında federal, eyalet ve belediye kuruluşları, kamu binalarının tasarımında, inşasında ve yenilenmesinde yeşil bina kurallarını izleyerek ve kriterlerini uygulayarak enerji verimliliği ve sürdürülebilirliği birleştirmede öncülük yapmışlardır. Dünyada da birçok devlet ve büyük kentlerde, yeni yapılan kamu binalarında yeşil kavramını projelerine dahil etmişlerdir.
Hangi Standart, Sertifikasyon Veya Derecelendirme Sisteminin Kullanılması Gerektiğini Belirlemek İçin Aşağıdaki Sorular Sorulmalıdır:
• Derecelendirmeyi yapan kuruluş kimdir?
• Derecelendirme birinci, ikinci veya üçüncü taraf tarafından mı yapılmaktadır?
Birinci taraf değerlendirmesi, doğrudan talepte bulunan veya talepten yararlanabilecek olan kuruluştan gelen (kuruluş içi-üretici) değerlendirmedir.
İkinci taraf değerlendirmesi, bir ticaret birliği gibi ilgili taraf tarafından gerçekleştirilir (potansiyel bir tedarikçi veya müşteri).
Üçüncü taraf değerlendirmesi, maddi çıkarları olmayan veya değerlendirmenin sonucuyla bağlantılı olmayan bağımsız bir tarafça yürütülür (onaylanmış kuruluş).
İnşaat sektörüne maliyet bilgileri sağlayan RSMeans (İnşaat Maliyet Tahmin Yazılımı)’e göre, bir bina derecelendirmesini veya sertifikasyon sistemini değerlendirirken göz önünde bulundurulması gereken dört ilke vardır:
1. Bilim tabanlı- Sonuçlar ve kararlar, aynı standardı kullanarak başkaları tarafından tekrarlanabilir olmalıdır.
2. Şeffaf- Sertifikayı vermek için standartlar ve süreç, şeffaf ve incelemeye açık olmalıdır.
3. Tarafsız- Sertifikasyon kuruluşu çatışma ve tereddüt içermemelidir.
4. İlerici- Standartlar, işi her zamanki gibi ödüllendirmek yerine endüstri uygulamalarını geliştirmelidir.
Neden Yeşil Bina Derecelendirmesi Veya Sertifikasyonu Alalım?
Bir proje için yeşil bina belgesi almak istemenin çeşitli sebepleri vardır. Herhangi bir derecelendirme sistemi aracılığıyla belgelendirme, projenin yeşil özelliklerinin doğrulanmasını sağlar ve daha sürdürülebilir bir bina oluşturma süreci boyunca proje sahipleri ile tasarım ve inşaat ekipleri için değerli bir eğitim ve pazarlama aracı olabilir. Yeşil bina sertifikasyonu, müşteriler, proje sahipleri, tasarımcılar ve kullanıcılar için sürdürülebilir inşaat uygulamalarını geliştirmenin ve tanıtmanın teşvik edici bir yolu olabilir. Ama şunu da not edelim; bir binanın sürdürülebilir ve iyi inşa edilmiş olması için bir derecelendirme kuruluşu tarafından onaylanması da zorunlu değildir.
Derecelendirme sistemleri içindeki yönergeler "yeşil" seçeneklerle dolu bir pazarı netleştirmek için de yardımcı olur. Değerlendirme sistemleri aynı zamanda hangi yeşil standartların takip edilmesi gerektiğini ve inşaat şartnamelerine ne tür yeşil ürünlerin dahil edileceğini açıkça ortaya koymaktadır.
Sonuçta, bir proje için takip edilen sertifika sistemi türü tek bir projeye bağlı olmayıp; bu sertifikalandırma sistemlerinden hiçbiri tek boyutlu sistemler de değildir. Projelerin dinamik yapısı bir sisteme uymayabilir, ancak bir başka sistemi tercih edebilir. Seçim, her projenin benzersizliğine, projenin ihtiyaçlarına ve proje yeri, boyutu, bütçesi ve genel proje hedefleri gibi gerekliliklere bağlıdır. Ayrıca, maliyet, kullanım kolaylığı ve bina performansı gibi önemli konuları karşılaştırmak, hangi bina derecelendirme sisteminin uygulanabilir olduğunu ve hangi sertifikasyon seviyesinin mümkün olduğunu belirlemenize yardımcı olacaktır.
Bina derecelendirme ve belgelendirme sistemleri sürekli değişime ve gelişime açıklardır. Her zaman bir öncekinden daha yüksek sürdürülebilirlik seviyesine ulaşmak için yeni standartları ve hedefleri yansıtacak şekilde rafine edilmeye ve uyarlanmaya devam edilmektedirler. Bu nedenle, bu derecelendirme sistemlerinin en güncel sürümlerini araştırmak, en iyi ve başarılı sonuçların elde edilmesi için karşılanması gereken belirli gereksinimleri anlamak için oldukça önemlidir.
Yeşil Bina Standartlarının Kullanımının Faydaları ve Sertifikasyon Sistemleri
Genellikle standartlar, derecelendirme ve sertifikasyon sistemleri kullanılarak başarılan sürdürülebilir tasarım için ekonomik ve çevresel faydalar sağlayan, geniş bir yelpazede bulunmaktadırlar.
LEED (Leadership in Energy and Environmental Design-Enerji ve Çevre Tasarımında Liderlik) onaylı binalar üzerine yapılan bir araştırmaya göre, USGBC, enerji, karbon emisyonları, su ve atığın azaltılabileceğini ve bu sayede sırasıyla %30 ile %97 oranında enerji tasarrufu sağlanabildiğini bulmuştur. Yeşil binaların işletme maliyetleri %8-9 oranında düşerken, değer artışı % 7.5’a kadar çıkabilir. Sürdürülebilir birçok yapıda, yatırım getirisinde %3.5'lik artış ve % 3-6'lık kira artışları görülmüştür.
Yüksek verimlilik ve artan kullanıcı sağlığı, daha iyi iç ortam çevre kalitesi, doğal aydınlatmada artış ve yeşil binalar içinde daha sağlıklı malzemeler ve ürünlerin kullanılması yeşil binaların kalitesini arttıran diğer olumlu özellikleridir.
ABD Genel Hizmetler İdaresi GSA'nın yaptığı benzer bir araştırmada, tüm/bütünleşik bina perspektifi ile analiz edilen 12 sürdürülebilir binanın, daha az işletme maliyetine, mükemmel enerji performansına ve tipik ticari bina kullanıcılarına göre daha fazla kullanıcı memnuniyetine sahip olduğu görülmüştür. 12 GSA binasının enerji, su, bakım ve işletme, atık, geri dönüşüm, taşıma ve kullanıcı memnuniyeti ölçümleri standart endüstri binaları standardı performanslarıyla karşılaştırılarak bu sonuçlar elde edilmiştir.
Yeşil Binaların, yukarıda sayılan tüm faydaları mümkün olmakla birlikte, bu faydaların ortaya çıkmasının aynı zamanda, iklim, topoğrafya, zamanlama, kredi sinerjileri ve yerel yapı standartları gibi pek çok dış faktörlere bağlı olduklarını belirtmek de önemlidir.